Kaynak: Acıbadem Sağlık Grubu
http://www.kemikiligitransferi.com/kemik-iligi-nakli-sozlugu/
Kemik İliği: Kemik iliği kemiklerin içinde bulunan süngersi bir doku olup, içerisinde hematopoetik ya da kan yapıcı kök hücreler olarak tanımlanan hücreler yer alır. Kemik iliği kök hücreleri gerektiğinde çoğalıp farklılaşarak kan hücrelerini oluşturmaktadır.
Kan Hücreleri: Kan hücreleri hayati öneme sahip görevler yapmaktadır. Alyuvarlar (eritrosit) dokulara oksijen taşımakla görevlidir ve adından da anlaşılacağı üzere kana kırmızı rengini vermektedir. Kan pulcukları (trombositler) pıhtılaşmayı sağlayarak kanamayı durdurma işlevi görür. Akyuvarlar (lökositler) mikroplarla savaşıp vücudumuzu her türlü enfeksiyona karşı korur. Ayrıca tümör hücrelerine saldırma ve öldürme işlevi de yaparlar. Bu hücrelerin sayısal veya fonksiyonel bozuklukları hayatı tehdit eden çok farklı sayıda hastalıkla sonuçlanmaktadır. Hemapoetik kök hücrelerin çoğu kemik iliğinde bulunur, ancak göbek kordonunda bulunan kanda da hemapoetik kök hücreler bulunur.
Kemik İliği Nakli: Kemik iliği nakli (Kök hücre nakli) kök hücrelerin hastanın kendisinden kendisine veya başka birinden hastaya verilmesi işlemidir. Genel olarak 2 çeşit nakil vardır. Kendi kök hücrelerinin geri verilmesi işlemine ‘otolog’, başka birinden alınan kök hücrelerin verilmesi işlemine ‘allojeneik’ nakil denilmektedir. Allojeneik nakil tek yumurta ikizinden (sinjeneik) yapılabileceği gibi, tam uyumlu anneden, babadan, kardeşten veya tam uyumlu akraba olmayan kişilerden de yapılabilir. Son yıllarda yarı uyumlu aile bireylerinden de başarılı nakiller yapılmaktadır. Anne, baba, yarı uyumlu kardeş veya evlatlardan yapılan bu nakillere de haploidentik nakil denmektedir.
Otolog Kök Hücre Nakli: Otolog (kendinden olan) kök hücre nakli, kişinin kendi kök hücrelerinin toplanıp dondurulurak saklanması, yüksek doz kemoterapi uyguladıktan sonra kişiye geri verilmesi işlemidir. Burada iki şey amaçlanmaktadır; birincisi hastanın köşede bucakta saklanmış tümör hücrelerinin yüksek doz kemoterapi ile yok edilmesi, ikincisi de kök hücrelerin dışarda tutularak verilen çok yüksek dozdaki kemoterapinin etkilerinden kurtarmaktır.
Allojeneik Kök Hücre Nakli: Hastanın kardeşinden, akrabalarından veya akraba dışı bir vericiden ‘kemik iliği’ veya ‘çevre kanı’ kök hücreleri alması işlemine allojeneik (aynı tür farklı bireyden) kök hücre nakli denilmektedir. Kök hücreler kemik iliğinden elde edilirse ”kemik iliği” nakli, dolaşan kandan elde edilirse ”çevre kanı kök hücre” nakli, yeni doğan bebeğin göbek kordonundan elde edilirse ”kordon kanı” kök hücre nakli olarak isimlendirilmekle beraber her üçüne de tarihsel süreçten gelen bir isimlendirme olan ”kemik iliği nakli” denmesi yanlış değildir.
Gönüllü Verici (Donör): Doku grubu antijenleri hasta ile uyumlu olan, 2 ila 60 ya arasındaki herhangi bir kişi kök hücre ve kemik iliği nakli için verici olabilir.
Doku grubu antijenlerine vericiden az miktarda (2-4 ml) kan alınıp özel yöntemlerle doku grubu uyumu olup olmadığına 2-4 işgünü içinde bakılır. Eğer tam uyum varsa alıcının verilen kök hücreleri reddetme olasılığı daha düşük olmaktadır.
Tam uyumlu kardeş ideal vericidir. Ancak hastaların yalnızca yüzde 25 ila 35’inin HLA uyumlu bir kardeşi vardır. 10/10 uyumlu kardeş bulunamazsa 8/10 uyumlu kardeşten de nakil yapılabilir. Uyumlu akraba bulunamazsa ilik bankalarından tam uyumlu gönüllü donör aranır.
Bu arama işlemi 3 ile 6 ay arası zaman alabilir. Hastaların çoğunun bu kadar bekleyecek zamanı yoktur. Altta yatan hastalık tekrarlayabilir. Bu durumda haploidentik nakil dediğimiz yarı uyumlu akrabalardan nakil yapılabilir. Bu durumda anne, baba, yarı uyumlu kardeş veya evlatlar uygun vericilerdir ve hastaların % 90’nından fazlası zaten yanında potansiyel donörü ile hastaneye başvurmuştur.
Kemik İliği Bankası oluşturulması amacıyla oluşturulan, Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi tarafından yürütülen TÜRKÖK projesi kapsamında, T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Kızılayı işbirliğinde gerçekleştirilen bağışlar için, 18-50 yaş arasında, bilgilendirilmiş ve onam vermiş olan sağlıklı bireyler, Türkiye çapındaki Kızılay Merkezleri aracılığıyla kök hücre bağışında bulunabilirler.
KİT Ünitesi: Kemik iliği nakil (transplantasyon) ünitesi özel havalandırma sistemi ve korunma şartlarına sahiptir. Odalar içindeki hava pozitif basınçlı olacak şekilde çalışmakta ve sürekli HEPA filtreli bir sistem ile temizlenmektedir. Hastanın oda ve ünite dışına çıkmasına izin verilmemektedir. Yatış süresi 15-30 gün arası değişir. Bu süre nakil çeşidine, kişiden kişiye ve hastalıklara göre değişkenlik gösterir. KİT ünitelerinin izolasyon politikaları farklılık gösterebilir. Acıbadem Kemik İliği Merkezleri KİT Ünitelerinde her hastaya, sadece bir yakınının gün içerisinde refakat etmesine izin verilmektedir. Bu refakatçiye nakil öncesi eğitim verilmekte, odaya gireceğinde ellerini yıkaması, maske takması ve üst solunum yolu enfeksiyon başlangıcı olması durumunda üniteye gelmemesi gerektiği anlatılmaktadır. KİT ünitesinde konusunda eğitimli hemşireler ve yardımcı sağlık personeli sürekli olarak hizmet vermektedir.
